हिरवा चारा पशुधनासाठी आवश्यक आहे, परंतु जमिनीची कमी उपलब्धता आणि पाण्याची कमतरता. वर्षभर आवश्यक प्रमाणात हिरवा चारा तयार करणे कठीण झाले आहे. तसेच, दर्जेदार चाऱ्याच्या अभावामुळे उत्पादन वाढ आणि पशुधनाच्या पुनरुत्पादनात अडथळे येतात.
हा लेख हायड्रोपोनिक चारा कसा वाढवायचा हे सोप्या शब्दात सांगितले आहे. हा लेख तुम्हाला हिरव्या चाऱ्याची समस्या सोडवण्यास मदत करेल.
हायड्रोपोनिक चारा बियाणे मातीशिवाय वाढवून तयार केला जातो, आणि अगदी कमी पाण्याने; सहा-सात दिवसांत बिया अंकुरतात, आणि ३०-३५ सें.मी.पर्यंत उंच होतील आणि अत्यंत पौष्टिक चारा देतात.
हायड्रोपोनिक चाऱ्याचे फायदे ( Advantages Of Hydroponic Fodder)
1) पोषक मूल्य (Nutrient Value)
हायड्रोपोनिक्स चाऱ्यामध्ये पारंपारिक चारा कोरडे अन्न किंवा धान्यापेक्षा जास्त पोषक असतो. त्यात उच्च कार्बोहायड्रेट, खनिजे आणि जीवनसत्त्वे असतात.
२) वाढण्याची वेळ ((Time to grow)
पारंपारिक चाऱ्याच्या वाढण्यासाठी अनेकदा दोन महिने लागतात, पण तुम्ही फक्त एका आठवड्यात हायड्रोपोनिक चारा वाढवू शकता.
३) पाण्याची कमी गरज (less water requirement)
पारंपरिक चारा उत्पादनाच्या तुलनेत हायड्रोपोनिक चारा उत्पादनासाठी कमी पाणी लागते. एक किलो हायड्रोपोनिक चारा पिकवण्यासाठी फक्त 3 ते 4 लिटर पाणी आवश्यक आहे; दुसरीकडे, पारंपारिक चाऱ्यासाठी अंदाजे 70-100 लिटर पाणी लागते.
4) सोपे दैनंदिन उत्पादन (Easy daily production)
कमी पाण्याची समस्या असतानाही हायड्रोपोनिक चारा वर्षभर नियमितपणे तयार करता येतो.
5) रसायने किंवा कीटकनाशके (Chemicals or pesticides free)
हायड्रोपोनिक चारा पिकवण्यासाठी कोणत्याही रसायनांची किंवा कीटकनाशकांची गरज नसते
6) कमी कर्मचारी आणि वाहतूक खर्च ( Less workforce and Transport cost)
त्यासाठी कमी कामगार आणि वाहतूक खर्चाची गरज होती. बहुतेक शेतकरी पशुधन गोठ्याच्या शेजारी हायड्रोपोनिक चारा उगवतात.
हायड्रोपोनिक चारा प्रणालीचे बांधकाम (Construction Of Hydroponic Fodder System)
चांगल्या प्रतीचा चारा वाढवण्यासाठी, आपण तापमान आणि आर्द्रता नियंत्रित करण्यास सक्षम असणे आवश्यक आहे. 15-32 डिग्री सेल्सिअस तापमान आणि 80-85% सापेक्ष आर्द्रता असलेल्या अर्ध-नियंत्रित वातावरणात हायड्रोपोनिक चारा सहज वाढतो.
तसेच, चारा वाढवण्यासाठी कंट्रोल लाईटची आवश्यकता असते, म्हणून तुम्हाला लहान शेड नेट किंवा कमी किमतीचे हरितगृह बांधावे लागेल.
शेड नेट किंवा कमी किमतीचे ग्रीनहाऊस बनवण्यासाठी, तुम्ही बांबूचा, लोखंडी पाईप किंवा प्लॅस्टिक पाईप वापरू शकता आणि ही रचना कव्हर करण्यासाठी तुम्हाला शेड नेटिंग किंवा गोणी ची आवश्यक आहे.
बांधकाम (Construction)
- तुमच्या पशुधनाच्या अन्नाच्या मागणीनुसार तुम्ही हायड्रोपोनिक चारा प्रणाली तयार करू शकता. ही प्रणाली तयार करण्यासाठी थोडी जागा आवश्यक आहे, बहुतेक शेतकरी हायड्रोपोनिक चारा वाढवण्यासाठी 10 फूट x 10 फूट शेड नेट वापरतात आणि पशुधनाच्या शेडजवळ शेड नेटची जागा निवडणे चांगले, कारण ते ऑपरेट करणे सोपे होते.
- हायड्रोपोनिक चारा वाढवण्यासाठी, तुम्हाला 1.5 x 3 फूट आकाराचा मध्यम आकाराचा ट्रे आवश्यक आहे. ते चांगले प्लास्टिकचे बनलेले असावे आणि चाऱ्याचे वजन धरू शकेल इतके मजबूत असावे.
- बिया ओलसर ठेवल्या पाहिजेत म्हणून धातूचे ट्रे टाळा कारण ते सहजपणे गंजतात, म्हणून फक्त प्लास्टिकच्या ट्रे वापरा.
- अतिरिक्त पाणी काढून टाकण्यासाठी ट्रेमध्ये 15-20 लहान आकाराची छिद्रे करा.
- शेडच्या आत, या ट्रे ठेवण्यासाठी तुम्ही बांबूचा रॅक, प्लास्टिकचा रॅक किंवा धातूचा रॅक बांधू शकता.
- तीन ते चार थरांचा रॅक बनवा पण काळजी घ्या रॅक जास्त उंच नसावे कारण पाणी फवारणे कठीण होते आणि ट्रे काढणेही अवघड होते.
- बियाण्यांना सहज पाणी देण्यासाठी दोन थरांमध्ये पुरेशी जागा ठेवा; तसेच, प्रत्येक लेयरसाठी रॅकच्या एका बाजूला थोडा उतार तयार करा; हे ट्रेमधून सहज आणि लवकर पाणी काढून टाकण्यास मदत करते.
- पाण्याचा योग्य निचरा होण्यासाठी रॅकच्या उताराखाली एक छोटी ड्रेनेज लाइन बनवा.
हायड्रोपोनिक चारा उत्पादन प्रक्रिया (Hydroponic Fodder Production Process)
हायड्रोपोनिक चारा उत्पादनासाठी फक्त चांगल्या बियाण्यांचा वापर करावा; तुटलेले किंवा खराब बियाणे कधीही वापरू नका कारण ते अंकुरित होत नाहीत.
हायड्रोपोनिक चारा बनवण्यासाठी तुम्ही मका, कडधान्य, गहू आणि हरभरा बिया वापरू शकता परंतु बाजरी आणि ज्वारीच्या बिया वापरू करू नका कारण या अंकुरलेल्या पानांमध्ये विष असते जे तुमच्या पशुधनाला हानी पोहोचवू शकते.
हायड्रोपोनिक चारा तयार करण्यासाठी शेतकरी बहुतांशी मक्याचे बियाणे वापरतात. थंड हवामानात गहू आणि ओट्सच्या बिया चांगल्या असतात, तर उष्ण हवामानात मक्याच्या बिया हायड्रोपोनिक चारा उत्पादनासाठी योग्य असतात.
प्रक्रिया (Process)
- प्लॅस्टिकच्या बादलीत 5-7 लिटर कोमट पाणी कोमट पाणी घ्या त्यामध्ये हे बियाणे टाका काही वेळानंतर खराब बियाणे पाण्यावर तरंगताना दिसेल यांनी व इतर अशुद्ध घाण काढून टाकावी.
- यानंतर, पाण्यात 50 -100 ग्रॅम मीठ घाला; ते अंकुरित बियाण्यांवर बुरशीचे उत्पादन कमी करण्यास मदत करते.
- हे बियाणे सुमारे 12 तास पाण्यात भिजवू द्या.
- 12 तासांनंतर, पाणी काढून टाका आणि नंतर स्वच्छ पाण्याने बिया धुवा.
- हे धुतलेले बियाणे मोड येण्याकरता कापडी पिशवी मध्ये किंवा गोणी मध्ये ठेवा. थंड हवामानात, त्यांना उगवण्यास 24 तासांपेक्षा जास्त वेळ लागतो, तर उष्ण हवामानात, बियाणे सुमारे 24 तास घेतात.
- ट्रे वापरण्यापूर्वी, ते व्यवस्थित धुवा आणि सर्व छिद्रे अवरोधित आहेत की नाही ते तपासा. अडथळा असल्यास, अडथळा दूर करा.
- अंकुरलेले बिया कापडी पिशव्यांमधून ट्रेमध्ये स्थानांतरित करा आणि समान रीतीने पसरवा आणि त्यांना रॅकवर ठेवा.
- अंकुरलेल्या बियांना दररोज हलके पाणी (शिंपडा) द्या. पाणी देण्यासाठी, आपण पाणी पिण्याची कॅन किंवा स्प्रिंकलर सिस्टम वापरू शकता.
- उष्ण हवामानात, दर दोन तासांनी पाणी द्या आणि थंड हवामानात, 4 तासांनी, ते ओलावा टिकवून ठेवण्यास मदत करते.
शेडमध्ये नेहमी स्वच्छता ठेवा; हे बुरशीच्या विकासाची शक्यता कमी करण्यास मदत करते .
कृपया ट्रेच्या अंकुरलेल्या बियांची कापणी होईपर्यंत त्यांना हाताळू नका, ज्यामुळे चाऱ्याच्या वाढीवर परिणाम होतो.
एक किलो मक्याच्या बिया असलेल्या एका ट्रेमधून सात दिवसांत तुम्ही सुमारे आठ किलो चारा तयार करू शकता.
तुमच्या पशुधनाच्या चार्‍याच्या गरजेनुसार रॅक तयार करा, हायड्रोपोनिक चारा तयार करताना, तुम्हाला दररोज पाच ट्रे चारा आवश्यक असल्यास सात दिवसांसाठी,35 ट्रे आवश्यकता असते
हायड्रोपोनिक हिरवा चारा देणे (Feeding Of Hydroponic Green Fodder)
सहा ते सात दिवसांत, हायड्रोपोनिक चारा कापणीसाठी तयार होतो, ट्रेमधून चारा पशुधनाला खायला देण्याआधी त्यांचे लहान तुकडे करा, त्यामुळे जनावरांना चारा व्यवस्थित खाणे सोपे जाते.
ट्रेमध्ये नऊ दिवसांपेक्षा जास्त काळ चारा ठेवणे टाळा कारण नऊ दिवसांनंतर चाऱ्याचे पोषक मूल्य हळूहळू कमी होऊ लागते आणि फायबर तयार होऊ लागते.
हा खाद्यपदार्थ पशुधनाला इतर अन्नासह द्या.
हा चारा पशुधनाला इतर अन्न व इतर कोरड्या चाऱ्यासोबत द्यावा. शेतकरी साधारणपणे अर्धा हायड्रोपोनिक चारा आणि अर्धा चारा कोरडा चारा यांचे मिश्रण देतात.
हायड्रोपोनिक चारा हा अतिशय मऊ आणि पौष्टिक आणि चवदार असतो आणि परिणामी जनावरे त्याचा आनंद घेतात.
निष्कर्ष (Conclusion)
शाश्वत दुग्धव्यवसायासाठी, दुग्धजन्य जनावरांना दर्जेदार हिरवा चारा नियमितपणे द्यावा. हायड्रोपोनिक चारा हा शेतकऱ्यासमोर एक चांगला पर्याय आहे कारण तो जलद वाढतो, त्यात उच्च पोषक मूल्य असते आणि सर्वात महत्वाची गोष्ट म्हणजे जनावरांना खायला आवडते.